Nguyễn Thị Ngọc Minh
Dành tặng các sinh viên năm nhất của tôi
Kinh
nghiệm này tôi học được từ một thầy giáo dạy tiếng Anh chuyên ngành Lý
thuyết văn học, từng học Đại học ở Thụy Điển, Cao học ở Anh và kém tôi 7
tuổi, người không ngừng khiến tôi sửng sốt vì sự hiểu biết phong phú,
tư duy mạch lạc và cách nhìn nhận vấn đề vô cùng sâu sắc.
Nhiều
sinh viên của tôi than thở: “Sách ở Đại học quá nhiều và chúng em không
đủ thời gian để đọc. Làm sao có thể xoay xở được khi mà trong một học
kì, riêng môn Văn học phương Tây hay Văn học Nga chẳng hạn, cần phải đọc
đến hơn chục cuốn tiểu thuyết, mỗi cuốn vài trăm trang, chưa kể biết
bao nhiêu giáo trình chính và tài liệu tham khảo”. Ông thầy trẻ tuổi của
tôi đã trả lời: cần phải có một thời khóa biểu cho việc đọc.
Ngay
từ đầu học kì, bạn phải tính lượng sách mà bạn cần đọc là bao nhiêu
trang, đo xem tốc độ đọc của bạn bao nhiêu, lấy lượng sách chia cho tốc
độ đọc, chúng ta sẽ tính được ta cần có bao nhiêu thời gian dành cho
việc đọc trong một tuần. Từ đó, hãy lập ra một thời gian biểu cho việc
đọc và tuân thủ nó. Giả sử, trong 1 học kì 5 tháng, bạn cần đọc 10 cuốn
tiểu thuyết, mỗi cuốn 500 trang, tổng cộng số tiểu thuyết mà bạn cần đọc
là 5000 trang. Giả sử tốc độ đọc của bạn là 1 phút/ trang, 1h/60 trang,
thì để đọc hết 5000 trang sách, bạn cần có khoảng hơn 100 giờ. 100 giờ
tưởng là nhiều, nhưng nếu chia ra 5 tháng, mỗi tháng bạn chỉ cần đọc có
20 giờ, mỗi tuần bạn chỉ cần dành ra 5 tiếng là có thể hoàn thành nhiệm
vụ. Hãy thử nghĩ mà xem, 5 giờ đồng hồ mỗi tuần, chỉ bằng thời gian của 2
bộ phim, 1 cuộc tán chuyện tào lao, 1 cuộc shopping vừa tốn thời gian
vừa tốn tiền, tính ra cũng chẳng đáng kể gì so với biết bao khoảng thời
gian lãng phí mà bạn đã ném đi mỗi ngày. Chưa kể, nếu muốn tiết kiệm
thời gian, bạn hoàn toàn có thể đẩy nhanh tốc độ đọc của mình lên.
Hãy
cho rằng đọc- viết là một việc bắt buộc trong thời gian biểu của bạn,
giống như việc bạn bắt buộc phải đi dạy thêm, bắt buộc phải đi làm hay
đi học. Nếu có ai hỏi: “Thứ 7 này bạn có bận gì không?” thì bạn có thể
trả lời: “Tôi bận đọc. Đọc là việc bắt buộc phải ưu tiên trong cuộc sống
của tôi, vì tuy nó không giúp tôi kiếm ra tiền, không giúp tôi có điểm
cao một cách ngay lập tức, nhưng nó sẽ làm nên giá trị cuộc sống của
tôi, góp phần hoàn thiện con người tôi, và đó là cả một chặng đường dài
mà tôi phải đi trong suốt cuộc đời”.
Nghe
thì có vẻ là kì lạ, nhưng điều này thật là thực tế. Thử tính xem, bạn
lượn lờ ngoài đường nửa ngày chỉ để mua được một cái áo, trong khi chưa
chắc bạn đã mặc nó luôn luôn. Bạn chầu chực nửa ngày để xem một trận
bóng đá (tính từ lúc bạn hồi hộp đợi chờ cho đến khi bạn hăng hái bình
luận về nó khi đã kết thúc), trong khi tôi dám chắc bạn chẳng cần ghi
nhớ thông tin về nó sau quá một tuần. So với những thứ mà chúng ta chỉ
dùng một vài lần trong đời, những thứ đem lại cho chúng ta sự thỏa mãn
trong chốc lát, thì chắc chắn, đầu tư cho đọc sách là một sự đầu tư khôn
ngoan và lâu dài. Nếu coi thời gian của bạn cũng là một loại tiền bạc,
thì khi bạn dùng thời gian để mua một khoái cảm tức thời, có nghĩa là
bạn đang tạo ra một tiêu sản- một tài sản tiêu hao, giống như mua một
món đồ xa xỉ mà không có ích lợi lâu dài. Còn khi bạn dùng thời gian để
đọc sách, có nghĩa là bạn đang đem tài sản của mình gửi vào trong ngân
hàng, mua vàng, mua đất đai nhà cửa, cho vay để lãi mẹ đẻ lãi con. Tài
sản của bạn là một thứ tài sản gia tăng, không ngừng được tích lũy và
sinh ra các giá trị, các nguồn thu nhập thụ động.
Tại
sao thời gian đọc sách lại tạo ra các nguồn thu nhập thụ động? Theo qui
luật, khi bạn tích lũy được nhiều kiến thức (tức là nhiều thông tin hữu
ích trong đầu), thì não bộ của chúng ta trở nên vô cùng nhạy bén và dễ
tiếp thu, nhanh chóng ghi nhớ. Tôi thể nghiệm rất sâu sắc điều này. Khi
tôi học phổ thông, kiến thức triết học, thông tin về các sự kiện lịch sử
là một cái gì đó rất khó ghi nhớ, bởi trong đầu tôi chẳng có sẵn một
thông tin nào, mọi khái niệm với tôi đều lạ lẫm, giống như tôi chẳng có
sẵn một cái móc áo nào để treo cái áo của tôi lên, và vì thế, lúc đó tôi
vừa phải tự làm móc áo, vừa phải tự treo quần áo. Nhưng khi ngoài ba
mươi tuổi, theo qui luật tự nhiên, não bộ tôi lẽ ra phải già đi và ghi
nhớ khó khăn hơn, nhưng tôi lại cảm thấy đây là thời điểm mà mình tiếp
nhận và ghi nhớ thông tin một cách cực kì dễ dàng. Thậm chí, chỉ cần
lướt qua các bản tin, các cuốn sách 1 lần, là tôi đã có thể ghi nhớ đến
70%, cái mà trước đó chục năm, tôi đã phải cặm cụi đọc ít nhất 3 lần.
Chẳng lẽ, não bộ của tôi thông minh hơn và nó có thể cưỡng lại qui luật
lão hóa của tự nhiên?
Thực
ra không phải, bản chất của sự ghi nhớ chính là kết nối. Khi chúng ta
tiếp thu một thông tin mới, nếu biết cách tổ chức, những thông tin đó sẽ
ngay lập tức kết nối với những thông tin đã có, tạo thành một hệ thống
nào đó. Và não bộ của chúng ta không ghi nhớ các thông tin một cách rời
rạc, mà liên kết, tâp hợp nó thành các nhóm, các hệ thống thông tin. Vì
thế, nếu ta có sẵn một lượng thông tin, lượng từ vựng nhất định làm
kiến thức nền, thì những thông tin mới trong vùng đó sẽ dễ dàng được
“treo” vào não bộ chúng ta một cách nhanh chóng, giống như bạn đã có sẵn
nhiều loại mắc áo, và chỉ việc treo chiếc áo của bạn lên mà thôi. Bạn
càng có tri thức nền rộng rãi bao nhiêu, bạn càng dễ dàng tiếp thu tri
thức mới bấy nhiêu và càng có khả năng thích ứng với muôn ngàn tình
huống phong phú của đời sống. Đó là lí do tại sao người ta trở nên thông
minh hơn, tư duy tốt hơn khi hiểu biết nhiều thứ, và những bộ óc vĩ đại
sở dĩ vĩ đại là bởi nó không ngừng được nạp thêm các thông tin, trở nên
vô cùng bén nhạy và sáng tạo.
Sự
sáng tạo không đến từ chân không. Tư duy phê phán cũng không phải từ
trên trời rơi xuống. Bản chất của sáng tạo là kết nối các thông tin sẵn
có theo một cách khác, đặc biệt. Bạn càng có nhiều thông tin trong não
bộ, bạn càng có nhiều cơ hội để tổ hợp các thông tin ấy theo nhiều kiểu
liên hệ khác nhau, vì vậy bạn càng giàu khả năng sáng tạo. Bạn muốn phê
phán, nhưng nếu bạn thiếu thông tin, tức là thiếu hiểu biết, thì tư duy
phê phán của bạn sẽ biến bạn trở thành một kẻ bảo thủ, thiển cận, chỉ
thấy cây mà không thấy rừng, và điều này thật là tệ hại.
Thi
cử học đường thường khiến bạn hình dung các môn học là tách biệt, và cứ
hễ học khối A thì chẳng cần biết gì đến Văn Sử Địa, cũng như hễ học
khối C thì chỉ cần biết cộng trừ nhân chia là đủ. Thực ra không phải
vậy. Về bản chất, tri thức nhân loại là tổng hợp, và cái này hoàn toàn
có thể soi sáng, chiếu rọi cho cái kia. Sự chia tách các môn học chẳng
qua chỉ là một giai đoạn trong tư duy nhân loại. Trước thế kỉ XIX, các
ngành khoa học đã từng tồn tại trong một thể hỗn dung. Pitago hay
Acsimet, Heraclit, Talet vừa là nhà triết học, vừa là nhà khoa học.
Leona De Vinci vừa là một họa sĩ Phục Hưng nổi tiếng, nhưng đồng thời
cũng là một nhà khoa học, ông là người đầu tiên vẽ mô hình máy bay và
đưa ra bản thiết kế chiếc xe đạp. Sau thế kỉ XIX, các ngành khoa học mới
bị phân tách thành các chuyên môn, biệt loại: Vật lí, Hóa học, Sinh
học, Văn học, Nghệ thuật… trở nên chẳng dính dáng gì đến nhau. Nhưng
đến thế kỉ XX, các lý thuyết tương đối, lượng tử, hạt cơ bản, lý thuyết
Bigbang đã đưa khoa học và tôn giáo, văn chương xích lại gần nhau. Nếu
đọc Thế giới như tôi thấy của Einstein, Vũ trụ và hoa sen của Trịnh Xuân
Thuận, ta sẽ thấy khoa học chẳng hề tách rời văn chương, triết học và
tôn giáo.
Để
có một tri thức tổng hợp và phong phú, không nên chỉ trông chờ vào sách
giáo khoa hay chương trình học chính qui trong học đường. Sách giáo
khoa hay chương trình chính qui, dù bị kêu ca là nặng, nhưng thực chất
vẫn hết sức mỏng manh so với khả năng tiếp thu của một đứa trẻ (điều
quan trọng chính là dạy chúng học sách giáo khoa theo cách nào mà thôi,
vì một đứa trẻ lên 6 tuổi đã có thể tự mày mò để down các trò game trên
mạng về tự chơi, chơi một cách thành thạo những trò khó nhất, chúng có
thể xem những bộ phim rất dài, ngôn ngữ rất phức tạp, hà cớ gì chúng lại
không thể hiểu nổi những bài thơ ngắn ngủn trong sách giáo khoa). Tích
lũy tri thức hàng ngày thông qua đọc sách chính là con đường để mở rộng
giới hạn của bản thân.
Huống
chi, đọc chẳng phải là một việc nhọc nhằn, nếu bạn xem nó là một cách
để thưởng thức cuộc sống. Thử nghĩ mà xem, làm gì có thú vui nào thanh
cao và thượng lưu hơn là có một ngày dài, bên cửa số tràn ánh nắng, hay
trong một góc công viên yên tĩnh, bạn ngồi đó và đọc. Bạn đắm mình trong
một thế giới nào đó khác, sung sướng khi bắt gặp một ý tưởng vĩ đại,
khám phá bộ óc kì diệu của nhân loại và phát hiện ra một chiều kích khác
của cuộc sống. Bạn vượt ra khỏi sự hữu hạn của cuộc đời thực tại, giống
như bước vào một nhà hát hay xem một bộ phim- mọi lo âu toan tính được
gạt sang một bên. Và bạn đọc.
Vì
thế, đừng nói với tôi: “Em không thể đọc, Em không có thời gian để
đọc”. Thay vì đó, bạn hãy nói: “Tôi bận đọc”. Hãy để cho đọc sách ban
đầu là một công việc, tiếp đó, là một thói quen và một thú vui trong
cuộc sống của bạn.
Nguyễn Thị Ngọc Minh
Giảng viên khoa Ngữ văn, ĐHSPHN
0 nhận xét:
Đăng nhận xét